Phỏng vấn Tuấn Andrew Nguyễn: nghệ thuật sinh ra nơi giao thoa của những đường biên giới

Phạm Phú Vinh

Dưới đây là cuộc trò chuyện, phỏng vấn của Phạm Phú Vinh (Vinh Phạm), English editor của Tạp chí Nghiên cứu Việt Mỹ, với nghệ sỹ Tuấn Andrew Nguyễn. Bản gốc cuộc trò chuyện này đã được đăng trên trang tiếng Anh của tạp chí. 

Giới thiệu của Vinh Phạm

Tuấn Andrew Nguyễn là một nghệ sĩ và nhà làm phim đa phương tiện có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. Sinh ra ở Sài Gòn vào năm 1976, gia đình nghệ sĩ đã trốn sang Mỹ tị nạn vào năm 1978 qua đảo Bidong. Tại Hoa Kỳ, gia đình Tuấn định cư một thời gian ngắn ở Oklahoma và Texas trước khi chuyển đến Nam California, nơi sau này anh lấy bằng Nghệ thuật tại Đại học California, Irvine vào năm 1999, và sau đó là Thạc sĩ Nghệ thuật tại Học viện Nghệ thuật California năm 2004. Là một trong những nghệ sĩ người Mỹ gốc Việt đương đại nổi bật nhất, ông đóng vai trò then chốt với tư cách là người đồng sáng lập và thành viên hội đồng quản trị tích cực của Sàn Art — một không gian triển lãm nghệ thuật và nền tảng giáo dục do người nghệ sĩ tiên phong này dẫn dắt ở Sài Gòn, Việt Nam — và là thành viên của The Propeller Group.

Sáng tạo của Tuấn đã gây được tiếng vang rộng rãi. Các tác phẩm của anh đã được công nhận tại nhiều cơ sở nghệ thuật uy tín và nổi tiếng nhất phương Tây, bao gồm Phòng trưng bày Nghệ thuật Queensland, Carré d’Art, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại và Bảo tàng Solomon R. Guggenheim.

Tuấn Andrew Nguyễn cũng đoạt Giải thưởng Juan Miró năm 2023, do Fundació Joan Miró trao tặng với sự hỗ trợ của Quỹ Stavros Niarchos (SNF), giải thưởng mà anh sẽ tổ chức một triển lãm cá nhân vào năm 2024. Được đánh giá cao nhờ sự tham gia của anh trong các liên hoan phim đa dạng, triển lãm toàn cầu và các buổi diễn thuyết khách mời, người nghệ sĩ này không còn xa lạ với truyền thông và sự xuất hiện trước công chúng.

Quả thực, tôi biết đến tác phẩm của Tuấn thông qua Jamie Ross, một nghệ sĩ và cũng là bạn thân, người đã phỏng vấn Tuấn về show diễn cá nhân đầu tiên của anh ở Mỹ chỉ vài tuần trước đó. Chính trong buổi chiếu công khai cũng chính chương trình này tại Bảo tàng Mới, nơi cuối cùng tôi đã gặp được Tuấn. Ngồi trên sân khấu bên cạnh giám tuyển và học giả Vivian Crockett, Tuấn đã nói chuyện một cách trang nhã với các khán giả say mê, bao gồm một số học giả nổi tiếng về nghiên cứu văn hóa Việt Nam, các nhà sưu tầm nghệ thuật và công chúng háo hức tò mò. Như người ta có thể tưởng tượng, với tác phẩm đầy chất thơ và sâu sắc đến mức gần gũi của Tuấn, những giọt nước mắt đã rơi trong buổi trình chiếu cũng như trong phần hỏi đáp diễn ra sau đó. Đây dường như là điều thường tình với khán giả của anh.

Ngoài công việc là một nghệ sĩ chuyên nghiệp với lịch trình dày đặc (anh vừa có buổi nói chuyện trước công chúng với học giả Tao Leigh Goffe vào đêm trước cuộc phỏng vấn của chúng tôi), Tuấn còn là cha của hai đứa trẻ năng động. Vì vậy, tôi rất vinh dự được ngồi trò chuyện với anh sau một ngày dài và sau khi anh đã cho các con đi ngủ.

Vinh Phạm: Trong bài viết gần đây của Frank Rose trên New York Times về anh, ông ấy đã mô tả tác phẩm của anh là “những hiện vật đầy ám ảnh”, mà đối với tôi dường như nó có thể áp dụng cho rất nhiều di sản văn hóa bắt nguồn từ chiến tranh Việt Nam. Trong hoạt động nghệ thuật của mình, anh từng có một định nghĩa nào cho riêng mình về di sản không? Hay anh có từng thay đổi cách nghĩ về di sản kể từ khi bắt đầu hoạt động nghệ thuật?

Tuấn Andrew Nguyễn: Ồ, bạn bắt đầu bằng một câu hỏi rất hóc búa… Tôi nghĩ rằng cả bạn và tôi, và nhiều người trong cộng đồng người Việt hải ngoại, mỗi khi chúng ta tìm thấy một chút căn cứ về bản sắc riêng của mình, thì càng cảm thấy có căn cứ, chúng ta càng hiểu nhiều hơn một điều rằng chúng ta trở nên ít có căn cứ về điều đó hơn.

Chiến tranh Việt Nam là một sự kiện phức tạp về mặt chính trị, văn hóa và cá nhân, đối với nhiều người. Khi tôi nghĩ về di sản, tôi nghĩ đến những câu chuyện chúng ta kế thừa. Và có những câu chuyện mà chúng ta kế thừa, với tư cách là những sinh vật văn hóa đã có chỗ đứng ở nơi mà chúng ta gọi là Việt Nam.

Nhưng vì lịch sử Việt Nam quá phức tạp nên những câu chuyện chúng ta kế thừa cũng rất khác nhau. Quan điểm về chiến tranh rất khác nhau ngay cả giữa những gia đình lớn lên ở miền Nam – và trở nên cực kỳ khác nhau giữa những gia đình lớn lên ở miền Nam và miền Bắc.

Vì vậy, khi tôi nghĩ về di sản, tôi nghĩ về những thứ chúng ta kế thừa với tư cách một nhóm, nhưng thứ mà chúng ta kế thừa với tư cách một nhóm thì quá nhiều mặt, nhiều sắc thái và cụ thể đến nỗi tôi không biết liệu chúng ta có thể áp dụng ý tưởng “di sản chung” này hay không. Tôi thực sự cảm nhận một cách mạnh mẽ về điều đó.

Phần lớn công việc của tôi là kể chuyện. Đối với tôi, điều đáng chú ý là được xem hoặc nhận được tin nhắn từ những người đang ngồi xem những đoạn video dài 60 phút trong khung cảnh bảo tàng. Đó là điều chưa từng nghe thấy.

Bởi vì khi mọi người bước qua một viện bảo tàng, họ rất phấn khích, có mong muốn được di chuyển trong không gian này, tiếp thu càng nhanh càng tốt và mong đợi mọi người ngồi trong một không gian tối, suốt sáu mươi phút, đôi khi là điều không thể. Với tư cách là nghệ sĩ đã thực hiện những bộ phim này, tôi thực sự rất ấn tượng. Tôi không mong đợi điều đó, nhưng tôi hoàn toàn vinh dự vì điều đó, rằng mọi người sẽ dành thời gian để chìm vào một không gian, vào một câu chuyện, và có thể vào một lịch sử mà họ không quen thuộc. Đó cũng là điều vốn thường xảy ra.

“The Boat People”, 2020.

Vinh Phạm: Tôi nghĩ với rất nhiều tác phẩm của mình, anh đang tạo ra di sản văn hóa — nó rất giống sự tương tác giữa di sản mà một người có với cách kể chuyện. Đây là một hình thức tạo dựng di sản cực kỳ thú vị mà không cần phải nói “đây là những gì đã xảy ra”.

Tuấn Andrew Nguyễn: Tôi thực sự có ý định thách thức mọi người theo cách họ hiểu sự việc và lịch sử. Tôi thực sự không muốn để mọi người nghĩ rằng có một thông điệp mạnh mẽ trong phim. Tôi thực sự nghĩ rằng điều quan trọng là phải khiến mọi người tự dấy lên những câu hỏi cho chính mình sau khi trải nghiệm xong tác phẩm. Tôi nghĩ điều đó quan trọng hơn việc họ thưởng thức xong tác phẩm với cảm giác “mình hiểu những gì anh ấy nói” hoặc “Tôi hiểu thông điệp”. Tôi không muốn đưa ra một thông điệp. Đưa ra thông điệp là việc của ngành quảng cáo và tuyên truyền. Họ đưa ra thông điệp và nó phải thẳng thắn, ngắn gọn và rõ ràng. Tôi không muốn tuyên truyền, không muốn quảng cáo, cũng không muốn “giải trí” qua các tác phẩm video… Tôi muốn thu hút mọi người. Tôi muốn thu hút họ. Nhưng tôi nghĩ có sự khác biệt giữa giải trí và quyến rũ…

Bạn đến Mỹ năm nào?

Vinh Phạm: Tôi đến năm 1998.

Tuấn Andrew Nguyễn: Chín mươi tám, vậy bạn sinh năm 1990?

Vinh Phạm: Đúng vậy.

Tuấn Andrew Nguyễn: Vậy cậu bằng tuổi em gái tôi. Em tôi sinh năm 1989.

Vinh Phạm: Bạn có bao nhiêu anh chị em sống ở Việt Nam? Hay hiện tại họ chủ yếu sống ở Mỹ?

Tuấn Andrew Nguyễn: Chỉ có ba chúng tôi thôi. Tôi có một em trai và một em gái. Tôi là người già nhất. Em trai tôi chuyển đến đây (Việt Nam) khoảng bảy năm trước, khiến mẹ tôi rất vui [cười khúc khích]. Em gái tôi đã ở với mẹ tôi một thời gian rất dài ở California, sau đó em ấy đi học lấy bằng Thạc sĩ tại New York University. Thực ra hôm nay cô ấy sẽ tốt nghiệp. Vì vậy, chúng tôi gần như sống xa nhau, nhưng tôi có một người anh em ở đây. Anh ấy là một vũ công.

Vinh Phạm: Vậy câu hỏi tiếp theo này liên quan đến việc ở Việt Nam; trước khi trở thành một người trưởng thành có quyền đưa ra quyết định về cách thức và địa điểm thực hiện mọi việc, anh có thường xuyên quay lại đây khi lớn lên ở California không?

“The Boat People”, 2020.

Tuấn Andrew Nguyễn: Ừ. Tôi đã cố gắng tiết kiệm đủ số tiền hỗ trợ tài chính khi còn học đại học để đến Việt Nam thăm gia đình tôi ở đây, chủ yếu là bà tôi. Đó là vào năm 1998, nên chúng tôi có thể đã gặp nhau [cười]. Tôi cũng đã quay lại một hoặc hai lần sau đó trước khi chuyển đến sống ở đây.

Vinh Phạm: Bố mẹ bạn có ủng hộ quyết định đó không?

Tuấn Andrew Nguyễn:: Bạn biết đấy, bố tôi thực ra là một người cởi mở và có tư tưởng phóng khoáng. Mẹ tôi hơi bối rối về lý do tại sao tôi lại muốn làm việc ở đây (Việt Nam), sau khi tôi đã dành rất nhiều thời gian và công sức để có được MFA. [Nhại giọng mẹ anh] “Con có bằng MFA ở Mỹ, con không muốn làm việc kiếm tiền ở Mỹ à?” Cô ấy không hiểu rằng tôi không học thiết kế đồ họa hay một lĩnh vực thương mại nào khác trong nghệ thuật. Tôi học mỹ thuật, một trong những chuyên ngành mà bạn không thể ra trường để kiếm được việc làm ngay. Ồ, có lẽ bây giờ mọi người cũng vậy. Có ngạc nhiên không? Đúng. Nhưng họ đã xoay chuyển tình thế […] Tôi muốn ở với bà ngoại một thời gian, đó là lý do tôi trở về Việt Nam và muốn ở đây.

Tôi cũng cảm thấy Việt Nam lúc đó có một nguồn năng lượng đặc biệt. Cuối những năm 1990 khi tôi quay lại và đầu những năm 2000 khi tôi quay lại và ở lại, về mặt truyền thông và chính trị, đó là một nơi rất thú vị. Tôi không biết bạn có quen không, nhưng điện ảnh đang thay đổi, thoát khỏi những bộ phim tuyên truyền do chính quyền tài trợ. Những phim như “Gái nhảy” (2003) hay “Những cô gái chân dài” (2004) [cười] và tôi gần như đã tìm được đường vào đó. Và lĩnh vực quảng cáo thương mại ở thời điểm đó vẫn còn khá mới mẻ. Nó gần như nằm cạnh tuyên truyền cộng sản kiểu cũ. Sự phân đôi đó không thể cưỡng lại được nếu không nhìn vào và cố gắng tìm hiểu chuyện gì đang xảy ra, những hệ tư tưởng nào đã ra đời từ thời điểm rất cụ thể và đặc biệt này, trong quá trình phát triển văn hóa Việt Nam.

Vinh Phạm: Luôn có sự căng thẳng giữa quảng cáo và sản xuất nghệ thuật. Chưa kể, trong lịch sử, nghệ sĩ Việt Nam đã phải chịu nhiều hạn chế khắc nghiệt sau chiến tranh, vậy với tư cách là một nghệ sĩ chuyên nghiệp, anh gặp những thách thức lớn nào khi trở về?

Tuấn Andrew Nguyễn: Thật lòng thì chỉ là tôi cởi mở với bạn thôi. Tôi đã làm bộ phim này, đó là tấm vé trở về của tôi. Đó là một cuộc đấu tranh đối với tôi. Thậm chí cho đến ngày nay, tôi cũng không nói nhiều về dự án đó. Hầu như không có bất kỳ loại cơ sở hạ tầng nào về mặt nghệ thuật vào giữa những năm 2000 ở Sài Gòn. Gallery Quỳnh, một gallery thương mại mới mở được một năm thì tôi về. Tôi đã nộp đơn vào Fulbright và tôi đã nộp đơn xin vào vị trí giảng dạy tại bảo tàng của Trường Sân khấu Điện ảnh vài năm trước và họ nói “không, chúng tôi không cho phép người nước ngoài giảng dạy ở đây”. Không có cơ sở hạ tầng.

Tôi thực sự biết một nghệ sĩ có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển ban đầu của tôi, anh ấy tên là Dinh Q. Lê (Đỉnh Q. Lê). Đỉnh và tôi nghĩ về một không gian nghệ thuật phi lợi nhuận do nghệ sĩ điều hành. Tôi mời nhà quay phim Phú Nam, người tôi đang làm việc cùng và Tiffany Chung. Tất cả chúng tôi cùng nhau bắt đầu không gian mang tên Sàn Art này. Sàn Art đã, tôi xin nói là rất thiên vị khi nghĩ như vậy, trở thành không gian quan trọng nhất để suy nghĩ và nói về nghệ thuật đương đại trong nước. Tôi không lấy đi bất cứ thứ gì của Nhà Sàn ở phía Bắc. Tôi nghĩ họ cũng rất quan trọng, nhưng rất nhiều nghệ sĩ từ miền Bắc đã bắt đầu vào miền Nam. Và Sàn Art đã làm được điều thực sự tuyệt vời này.

Chúng tôi mời Zoe Butt, giám tuyển đến từ Úc, và chúng tôi bắt đầu chương trình lưu trú này. Tôi nghĩ chương trình này rất thành công vì nó lấp đầy khoảng trống, khoảng trống trong hệ thống giáo dục nghệ thuật ở Việt Nam.

Chúng tôi đã có thể tạo ra một không gian để thảo luận và phê bình. Điều đó rất cần thiết trong việc phát triển và thúc đẩy sự tiến hóa tư duy của các nghệ sĩ trẻ. Chúng tôi đã cố gắng thu hẹp khoảng cách giữa thế giới nghệ thuật quốc tế và nền nghệ thuật địa phương.

Rất nhiều nghệ sĩ trẻ tham gia chương trình cư trú này đã có nhiều buổi biểu diễn quốc tế. Không phải để nhấn mạnh quá nhiều về Sàn Art và tự vỗ về mình, nhưng đó thực sự là một khoảng thời gian tuyệt vời. Điều tôi đang muốn nói là vậy; chúng tôi không có cộng đồng nên chúng tôi đã xây dựng nó.

Một cảnh trong “The Unburied Sounds of Troubled Horizon.”

Vinh Phạm: Đó là một nhiệm vụ lớn cần hoàn thành và bạn đã làm được điều đó. Về việc giúp đỡ các nghệ sĩ trẻ, khi bạn bắt đầu sự nghiệp, bố mẹ bạn có đến các buổi biểu diễn không? Họ đã phản ứng như thế nào? Cuộc trò chuyện đó như thế nào?

Tuấn Andrew Nguyễn: Tôi đã làm một vài video ở trường đại học và cho bố tôi xem và chúng tôi đã có một số cuộc thảo luận thú vị. Hồi đó bố tôi và tôi có một mối quan hệ thực sự kỳ lạ… Tôi là một đứa trẻ thực sự nổi loạn [cười] nhưng tôi có thể thấy ông ấy có chút tự hào.

Một trong những cuộc triển lãm nhóm đầu tiên của tôi là ở Los Angeles tại không gian này có tên là Nhà hát Roy và Edna Disney CalArts và nó được phụ trách bởi người cố vấn của tôi […] và họ (bố mẹ tôi) đã đến tham dự buổi biểu diễn. Họ rất tự hào. Nó thật tuyệt. Đó là một bất ngờ đối với tôi. Tôi luôn tưởng tượng rằng họ sẽ bối rối trước những sự kiện này, nhưng họ có vẻ khá ổn định và họ tỏa ra một vẻ gì đó khiến tôi rất yên tâm.

Vinh Phạm: Thật tuyệt khi anh có sự hỗ trợ của phụ huynh […] Thêm thông tin về cộng đồng, và phù hợp với cuộc trò chuyện ngày hôm qua với Tao Leigh Goffe, anh thực hiện rất nhiều cuộc phỏng vấn và sự kiện công cộng, anh có câu hỏi nào không quá khứ thực sự khiến bạn đặt vấn đề về tác phẩm anh làm? Tôi hiểu anh muốn tác phẩm của mình làm cho khán giả tự dấy lên những cẩu hỏi, nhưng anh có câu hỏi nào thực sự thách thức cách bản thân anh thực hiện tác phẩm của mình không?

Tuấn Andrew Nguyễn: Tôi nghĩ câu hỏi của anh trong cuộc trò chuyện với Vivian khiến tôi hơi mất cảnh giác [cười]. Cuối cùng tôi không tự vấn bản thân nhưng điều đó khiến tôi mất cảnh giác. Đó là một câu hỏi rất sâu sắc […] Tôi luôn tham gia những cuộc phỏng vấn này với mong đợi mọi người hỏi tôi đủ thứ, thách thức tôi trong những chủ đề tôi chọn tham gia, nhưng không ai thực sự hỏi tôi và tôi không chắc tại sao. Tôi luôn lo sợ rằng mọi người có thể sợ hoặc có thể không sợ, nhưng tôi tò mò về câu hỏi “ai sẽ kể câu chuyện?” Có thể điều gì đó trong công việc không phải lúc nào cũng phù hợp với câu hỏi đó, nhưng tôi luôn tự hỏi mình câu hỏi đó.

Đối với phần lớn cách tiếp cận của tôi trong cộng đồng mà tôi làm việc cùng, tôi đặt câu hỏi đó không phải như một cách để phá hoại hoạt động này mà như một biểu ngữ để tiếp tục. Vì vậy, “ai sẽ kể câu chuyện?” thực sự là về câu chuyện của ai đang được kể và câu chuyện chủ đạo là gì mà chúng ta phải thách thức. Điều quan trọng là tất cả chúng ta phải tiếp tục đặt câu hỏi “ai sẽ kể câu chuyện?” Đó là về việc phi thực dân hóa…

Vinh Phạm: Tác phẩm của anh đề cập đến nhiều chủ đề nặng nề mà vẫn còn rất sâu sắc đối với những ai còn nhớ về chiến tranh hoặc những người đã sống với hậu quả của cuộc chiến sau khi nó kết thúc. Có thể cho rằng, ngày nay chiến tranh vẫn còn hiện diện đối với một số người, nên nghĩ đến sự hài hước là một điều kỳ lạ, tuy nhiên, thỉnh thoảng vẫn có những sự hài hước bất ngờ. Đối với anh, việc cân bằng giữa nỗi buồn sâu sắc của chiến tranh và lịch sử Việt Nam nói chung bằng sự hài hước quan trọng như thế nào?

Tuấn Andrew Nguyễn: Dự án phim đầu tiên đưa tôi trở lại Việt Nam là phim hài lãng mạn. Và tôi thậm chí chưa bao giờ xem một bộ phim hài lãng mạn nhưng tôi đã có cơ hội đóng nó. Tôi nhanh chóng nhận ra rằng mình không phải là người hài hước và cũng không giỏi diễn hài [cười]. Tuy nhiên, lý do khiến tôi nhận được hợp đồng biểu diễn hài lãng mạn này là vì tôi đã làm bộ phim tài liệu này về một cặp đôi rất dễ thương và rất quyến rũ, họ yêu nhau, nhưng họ lại điều hành một lò mổ chó ngay trong nhà của họ. Người phụ nữ xuất thân từ một gia đình bán thịt chó, người đàn ông cũng xuất thân từ một gia đình bán thịt chó, họ gặp nhau, yêu nhau và muốn tiếp tục nghề buôn bán. Đó là một loại phim tài liệu rất nghiêm túc nhưng rất hài hước. Vì vậy, tôi đã sử dụng bộ phim tài liệu đó để bán kỹ năng diễn hài của mình [cười].

Tôi không làm mọi người cười, tôi làm mọi người khóc. Phải? Tôi nghĩ tôi làm mọi người khóc nhiều hơn là làm mọi người cười. Tôi nghĩ sự hài hước mà bạn đang nói đến rất tinh tế và đen tối. Tôi không biết liệu bạn có đồng ý với tôi không, Vinh.

Vinh Phạm: Tất nhiên.

Tuấn Andrew Nguyễn: Tôi nghĩ tiếng cười đó thực sự hoạt động dựa trên cơ chế gây bất ngờ này. Giống như cảnh trong phim “The Unburied Sounds of a Troubled Horizon” (tạm dịch: “Những âm thanh chưa được chôn cất của chân trời rắc rối”,) khi Nguyệt nói với mẹ cô một cách rất ngây ngô, “Con là hóa thân của Alexander Calder.” Nhiều người cho rằng đó là một cảnh rất hài hước dù rất nghiêm túc. Sự hài hước chắc chắn là quan trọng; Sự hài hước cũng là một công cụ chữa lành giống như khóc. Rất nhiều bộ phim của tôi có cảnh người ta vừa đi vừa khóc chứ không cười [cười].

Vinh Phạm: Chắc chắn là có chỗ cho sự hài hước bởi vì khi tôi xem “Những âm thanh chưa được chôn cất của chân trời rắc rối”, tôi thấy mình cười khúc khích, rồi tự nhủ, “đợi đã, đây không phải là bối cảnh, nhưng dù sao thì nó cũng cần thiết.”

Tuấn Andrew Nguyễn: Hoàn toàn có chủ ý. Có thể bạn và khoảng 10% khán giả hiểu biết về tiếng Việt sẽ cười khúc khích chỗ này chỗ kia, và tôi nghĩ, ồ, mọi người cũng hiểu được điều đó. Nhưng nó có nhiều sắc thái ẩn ý và bạn phải nắm bắt được ngôn ngữ để hiểu được nó.

Tôi nghĩ công việc tôi làm với The Propeller Group hài hước hơn và có chủ ý hơn nhiều. Chúng tôi mua những bức tranh Lenin cũ này từ các quốc gia thuộc Liên Xô cũ vì Lenin có mặt ở mọi tòa thị chính, lớp học và nhà máy, và tất cả chúng đều được vẽ bằng tay. Sau khi Liên Xô sụp đổ, tất cả các bức tranh của Lenin đều được cất vào kho hoặc vứt vào thùng rác, vì vậy chúng tôi bắt đầu mua chúng…

Có một huyền thoại trực tuyến rằng Leonardo DiCaprio là chắt trai đã thất lạc từ lâu của Lenin. Có người đã so sánh ảnh của Lenin khi còn nhỏ và Leonardo khi còn nhỏ và họ trông rất giống nhau. Cũng có tin đồn rằng Leonardo sẽ đóng vai Lenin trong bộ phim tiểu sử về Lenin của Hollywood. Vì vậy, chúng tôi đã mua những bức tranh này và bắt đầu làm việc với đội thợ thêu gồm những người phụ nữ này, và họ đã thêu tất cả những kiểu tóc của Leonardo lên những bức tranh của Lenin. Họ thật tuyệt vời. Họ thêu đẹp đến mức trông giống như những bộ tóc giả hoàn hảo của Lenin, người nổi tiếng với cái đầu hói […] đối với chúng tôi, điều đó thật buồn cười. Mọi người không nhận được số lượng lượt chơi như chúng tôi nghĩ [cười].

Vinh Phạm: Cùng một phong cách hài hước, và bất chấp sự kinh hoàng, vẫn có điều gì đó đen tối và đẹp đẽ về tính thẩm mỹ của sự hủy diệt. Chúng ta thấy điều này rất nhiều trong các tác phẩm của thế kỷ 20 đề cập đến các cuộc Chiến tranh Thế giới và tất cả các tác phẩm hậu thuộc địa, tôi nghĩ, theo cách nào đó cũng đề cập đến sự căng thẳng này.

Đúng vậy, sự hủy diệt là điều khủng khiếp, nhưng nó cũng tạo ra không gian cho sự tái sinh hoặc tái sử dụng. Ở đây, tôi chủ yếu nghĩ về “Những âm thanh chưa được chôn cất của chân trời rắc rối”, mà đối với tôi là một sự tái hiện đầy chất thơ về cách chúng ta tái chế những dấu tích của chiến tranh. Về bản chất, có một quá trình chúng ta làm đẹp những thứ hư hỏng hoặc không đẹp, điều này có thể dẫn đến một số lời chỉ trích kỳ lạ từ mọi người. Vì điều này, anh có bao giờ lo ngại rằng ai đó có thể buộc tội bạn vì đã mỹ hóa quá mức tổn thương và hủy diệt không? Đó có phải là một mối quan tâm?

Tuấn Andrew Nguyễn: Đó là một câu hỏi hay. Tôi chưa bao giờ bị buộc tội mỹ quá mức. Mỹ học thực sự của tôi là rất tối thiểu. Tôi nghĩ có sự cân bằng giữa những đồ vật trang nhã và những gì nó lưu giữ liên quan đến lịch sử, cuộc sống trước đây của nó. Đó là một sự cân bằng khó khăn đối với tôi để bước đi, đôi khi. Tôi rất thích thú với cách mọi thứ ở đây. Mọi thứ đều rất tạm thời. Mọi thứ đều là tạm bợ và Chuột Mickey bởi vì không ai thực sự tin rằng họ nên dành thêm thời gian để làm cho mọi thứ trông bóng bẩy theo một cách nhất định hoặc gắn bó với nhau trong bất kỳ khoảng thời gian nào hơn mức cần thiết. Đó là một kiểu mỹ học rất thực dụng. Nhưng những hình thức nảy sinh từ đó, sự chủ tâm đó, tính tạm thời đó đôi khi khiến tôi choáng váng.

Tôi sẽ đi bộ xuống phố và ai đó sẽ làm một tấm biển từ một mảnh bê tông mà họ tìm thấy nằm xung quanh với những cọc tre và dây thừng buộc quanh nó. Nó trở thành tác phẩm điêu khắc thực sự thanh lịch, mang phong cách của các bậc thầy phương Tây. Tôi chỉ nghĩ, ồ, nếu chúng tôi lấy nó và đưa nó vào bảo tàng, rồi đặt đùa tên Rauschenberg hoặc Donald Judd trên đó, mọi người sẽ tin điều đó. Tôi thích những khoảnh khắc đó. Những khoảnh khắc đó thách thức tôi. Chúng có khả năng thách thức quan niệm của chúng ta về lịch sử nghệ thuật phương Tây. Tôi khao khát làm được điều đó. Tôi khao khát được làm những gì mọi người làm trên đường phố ở đây.

Tôi nghĩ đây là lý do tại sao tôi không nghĩ nó bị mỹ hóa quá mức, bởi vì nó nhẹ nhàng hơn. Nhưng đằng sau đó là sức nặng của câu chuyện, đối với tôi, đó là yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh của một vật thể.

Là con người và người tiêu dùng, tôi nghĩ chúng ta rất bị ám ảnh bởi đồ vật, với những thứ chúng ta có: ô tô, xe máy, đồng hồ, điện thoại, những thứ được ông bà, ông cố của chúng ta truyền lại. Nhưng ngoài khía cạnh chủ nghĩa tiêu dùng của nó, tôi nghĩ chúng ta bị ám ảnh bởi những câu chuyện mà đồ vật chứa đựng. Mỗi đồ vật đều có một câu chuyện cho dù chúng ta từ chối hay chấp nhận ý tưởng đó. Tai nghe của bạn có một câu chuyện, đó là câu chuyện của bạn cũng như mối quan hệ của bạn với vật thể đó.

Vinh Phạm: Hy vọng câu hỏi cuối cùng này sẽ truyền cảm hứng hơn…

Tuấn Andrew Nguyễn: Tất cả các câu hỏi của bạn đều truyền cảm hứng [cười khúc khích].

Vinh Phạm: Đối với những nghệ sĩ trẻ đầy tham vọng đang cố gắng tìm hiểu thêm về không gian nghệ thuật, tôi chủ yếu nghĩ đến các nghệ sĩ người Mỹ gốc Á, những người đang cố gắng thực hiện công việc quan trọng mà các bạn đang làm—chứ không chỉ là khám phá bản thân và xây dựng cộng đồng— anh sẽ đưa ra lời khuyên gì cho họ hoặc cho bản thân khi còn trẻ với tất cả những gì anh biết bây giờ?

Tuấn Andrew Nguyễn: Tôi sẽ đưa ra lời khuyên gì cho con người trước đây của mình? Táo bạo. Tôi luôn sợ làm mất lòng người khác, mặc dù tôi đã làm mất lòng người khác. Lắng nghe bản thân. Chúng ta bị trộn lẫn trong tiếng ồn của xã hội, tiếng ồn của thế giới nghệ thuật, tiếng ồn của bạn bè, nhà phê bình, cơ cấu, giáo sư và mọi người… Thật dễ dàng để đánh mất chính mình. Bạn phải tin tưởng vào chính mình.

Tôi đã thực hiện một dự án ở sa mạc Great Sandy ở miền tây nước Úc và tôi đã làm việc với người Ngurrara ở thị trấn Fitzroy Crossing. Họ hỏi tôi: “Tại sao bạn lại là người Việt Nam muốn kể câu chuyện của chúng tôi?” và điều đó khiến tôi mất cảnh giác vì trên giấy tờ, tôi không có điểm gì chung với những thổ dân ở sa mạc Great Sandy. Nhưng tôi bị cuốn hút vào câu chuyện của họ vì tôi cảm thấy rất gần gũi với họ. Câu chuyện của họ là câu chuyện di cư. Đó là câu chuyện về sự di cư cưỡng bức vì chủ nghĩa thực dân. Chính người Úc và người Anh đã buộc họ phải rời bỏ đất đai của mình để đến các trang trại chăn nuôi gia súc. Vì cuộc di cư này, mục đích của họ là quay trở lại sa mạc, để hiểu mối liên hệ của tổ tiên họ với vùng đất thông qua các hố tưới nước […] Tôi gần như bối rối khi họ hỏi tôi câu hỏi đó. Nhưng câu trả lời này đến với tôi quá dễ dàng – tôi biết cảm giác xa cách một nơi và tôi cảm thấy rất gần gũi với họ. Vì vậy, đạo lý của câu chuyện chỉ là hãy là chính mình, bạn có thật nhiều sắc thái và sự hiểu biết. Sự hiểu biết của bạn về thế giới vẫn còn đó, cho dù bạn có theo học trường nghệ thuật hay không, cho dù bạn đã hoàn thành MFA hay chưa, cho dù bạn đã lấy bằng Tiến sĩ. Là một nghệ sĩ, bạn có những sự nhạy cảm với thế giới mà bạn phải tin tưởng.

Vinh Phạm: Điều đó thật truyền cảm hứng.

Tuấn Andrew Nguyễn: Vâng, tôi hy vọng vậy [cười lớn].

Vinh Phạm: Cảm ơn anh rất nhiều một lần nữa vì đã dành thời gian cho cuộc trò chuyện này.

Tuấn Andrew Nguyễn: Cảm ơn bạn.