Kết quả Đại hội 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam – nhận xét và dự đoán chính sách

(Ảnh: Ông Phạm Minh Chính tiếp Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide, cuối năm 2020. Nguồn: TTXVN)

Nguyễn Mạnh Hùng

1) Bốn điều nổi bật trong Đại hội 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam

Có bốn điều đáng lưu ý trong Đại hội của Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 13.

Thứ nhất, so với các Đại hội trước, Đại hội 13 họp trong một bầu không khí tương đối bí mật và êm ả. Không có nhiều hiện tượng rò rỉ tin tức, không có những kiến nghị, không có thư ngỏ hay góp ý gửi lãnh đạo, và cũng ít có những chỉ trích, tố cáo và tranh chấp ồn ào qua mạng xã hội. Điều này cho thây Đảng Công sản Việt Nam đã kiểm soát chặt chẽ được tình hình an ninh trong nước và thành công trong việc làm suy yếu lực lượng chống đối.

Thứ hai, cơ chế quyết định ở thượng tầng đã chuyển từ hình thức “nhất thể hóa” (gộp chức vụ Tổng bí thư và Chủ tich nước thành một) để trở lại cơ chế “tứ trụ” gồm Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng, và Chủ tịch Quốc Hội. Cơ chế này tạo ra thế cân bằng quyền lực tương đối, đòi hỏi mặc cả và đồng thuận, nhưng đồng thời cũng tạo ra khó khăn cho việc thực hiện quyết định nhanh, kín đáo, quyết liệt, và táo bạo. 

Với cơ chế “tứ trụ” này, việc cải tổ chính trị, thay đổi thế chế sẽ gặp hai trở ngại chính. Đó là sự cứng nhắc cùa ý thức hệ và thiếu vắng một ngươi có đủ quyền lực và khả năng cải tổ chinh trị một cách dứt khoát như Tưởng Kinh Quốc ở Đài Loan, Khrushchev và Gorbachev ở Nga Xô.

Thứ ba, trong danh sách tứ trụ lần này không có đại diện của miền Nam. Như vậy, nguyên tắc phân chia quyền lực dựa vào địa phương không còn được tôn trọng.

Thứ tư, ông Nguyễn Phú Trọng được bầu làm Tổng bi thư Đảng cho nhiệm kỳ 3 sau khi đã vượt qua hai “trường hợp đặc biệt,” lần trước, năm 2016, về hạn tuổi, lần này, năm 2021, về giới hạn hai nhiệm kỳ. Điều này có nghĩa là hiện nay Tổng bí thư Trọng là ngươi có nhiều thực quyền nhất và chưa thể thay thế được.

2) Mục tiêu sắp tới

Trong Bộ Chính Trị mới, ông Trọng đã cất nhắc được một số cộng sự viên, hoặc là người thân tín hoặc đã từng làm việc dưới quyền chỉ huy trực tiếp của ông ở trong Ban Chỉ đạo Trung ương Phòng chống tham nhũng.

Gốc chuyên môn của các ủy viên Bộ chính trị cho thấy môt số mục tiêu quan trọng của Đảng trong nhưng năm tháng sắp tới. Đó là tiếp tục “đốt lò” chống tham nhũng, chỉnh đốn và thanh lọc đảng viên về ý thức hệ cộng sản, bảo đảm ổn định chính trị, chống diễn biến hòa bình và tư diễn biến, và phát triển kinh tế. 

Gốc phòng, chống tham nhũng gồm có các ủy viên Phạm Minh Chính, Võ Văn Thưởng, Lương Cường, Nguyễn Hòa Bình, Trần Thanh Mẫn. 

Gốc tuyên giáo /lý luận trung ương có: Võ Văn Thưởng và Nguyễn Xuân Thắng. 

Gốc công an/nội chính gồm: Phạm Minh Chính, Phan Đình Trạc, Nguyễn Hòa Bình. 

Gốc kinh tế có: Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ, Nguyễn Xuân Thắng, Trần Tuấn Anh, Đinh Tiến Dũng.

3) Ba bất ngờ: Trần Quốc Vượng, Phạm Minh Chính và Trần Tuấn Anh

Từ trái qua: Ông Trần Quốc Vượng, ông Vương Đình Huệ và ông Hoàng Trung Hải. (Ảnh tháng 7 năm 2020. Nguồn: Soha)

Ông Trần Quốc Vượng là một bất ngờ đối với các nhà quan sát chính trị Việt Nam. Trước đại hội, nhiều nhà phân tích cho rằng ông Trần Quốc Vượng sẽ kế nhiệm vị trí tổng bí thư của ông Nguyễn Phú Trọng. Ông Trần Quốc Vượng, Thường trực Ban Bí thư Ban Chấp hành Đảng Cộng Sản Việt Nam và Phó Ban Chỉ đạo Trung ương Phòng chống tham nhũng, người làm việc sát cánh với ông Trọng trong chiến dịch “đốt lò” đánh tham nhũng. Hiển nhiên, ông được coi như môt ứng cử viên sáng giá để kế vị ông Trọng ở chức Tổng bí thư Đảng.

Tuy nhiên, ông Vượng đã không được hưởng quy chế “trường hợp đặc biệt” về tuổi tác và không có mặt trong danh sách của cả Bộ Chính trị lẫn Ban Chấp hành Trung Ương khóa 13. Tổng bi thư Trọng, như vậy, đã thất bại trong việc tìm và gây dựng người kế nhiệm mình. Ở Trung Quốc, Đặng Tiểu Bình phải trải nghiệm qua hai đời Tổng bí thư (Hồ Diệu Bang và Triệu Tử Dương) mới tìm thấy Giang Trạch Dân. Ở Việt Nam, ông Trọng đã không gây dựng được cho Đinh Thế Huynh và Trần Quốc Vượng. Liệu ông có tìm được người thứ 3?

Bộ Chính trị khóa 13 có một “hạt giống đỏ” mới: ông Trần Tuấn Anh, con cựu Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Hiện là Bộ trưởng Công Thương, ông Anh vào Bộ Chính Trị để được vun đắp cho những chức vụ cao hơn. Với kinh nghiệm cả về ngoại giao lẫn kinh tế, ông là ứng cử viên sáng giá cho chức Bộ trưởng Ngọai giao nếu ông Phạm Bình Minh đươc chuyển sang giữ môt chức vụ khác sau khi đã làm tròn nhiệm vụ nâng cao uy tín ngoại giao của Việt Nam, và xử lý việc tạo cân bằng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. 

Ông Phạm Minh Chính xuất hiện như một ngôi sao sáng, là trường hợp được chú ý nhất trong Đại hội 13. Với tư cách là Trưởng ban Tổ chức Trung ương, ông có nhiệm vụ giúp đảng tổ chức cán bộ và bố trí nhân sự, đồng thời tạo cho mình một số người ủng hộ ở trong đảng.  

Có thể vì thế mà từ đứng thứ 9 trong Bộ Chính trị khóa XII ông vọt lên đứng thứ 3 chỉ sau Tổng bí thư Trọng vả Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong Bộ Chính trị mới.

Người ta cho rằng ông Chính sẽ thay thế ông Phúc làm Thủ Tướng khi ông Phúc đươc đôn lên làm Chủ Tịch nước. Nếu ông Chính thành công trong cương vị Thủ Tướng và thu phục đươc cộng sự viên, ông sẽ có nhiều triển vọng thay thế ông Trọng làm Tổng bí thư Đảng khi ông Trọng ra đi.

Hơn nữa, nếu ông Trọng muốn, ông có thể gây dựng cho ông Chính để sau ông, ông Chính có thể kiêm nhiệm luôn chức Tổng bí thư để trở lại cơ chế nhất thể hóa ở thượng tầng lãnh đạo.