Tranh luận về chủ quyền đối với Hoàng Sa trong thập niên 1930s (Phần 1) 

Nguyễn Đức Hiệp

Tranh luận về chủ quyền đối với Hoàng Sa trong thập niên 1930s (Phần 1, Phần 2)

Giữa năm 1938, tình hình quốc tế biến động. Nhật đang chiến tranh với Trung Hoa Dân Quốc, nên họ muốn chiếm đóng Hoàng Sa để khống chế vùng biển quanh Hải Nam. Các tư liệu báo chí hiện còn giữ ở Thư viện Quốc Gia Việt Nam đã cung cấp cho ta thấy trên báo Saigon và Tràng An báo ở Huế đã có hai người Việt đưa ra cho công luận những chi tiết về chủ quyền của Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa mà chúng tôi trích đăng lại dưới đây.

Như đã đề cập ở bài “Nghiên cứu khoa học ở Hoàng Sa và Trường Sa thời Pháp thuộc”, ông Hoàng Văn Tiếp đã viết nhiều bài đăng trên báo Saigon trong tháng 7 năm 1938 cho biết chi tiết những bằng cớ ông sưu tầm về chủ quyền của Việt Nam ở quần đảo Hoàng Sa. 

Các bài của ông viết rất súc tích với các tư liệu thông tin đầy đủ cho người Việt Nam rộng đường dư luận hiểu về quần đảo Hoàng Sa và chủ quyền của Việt Nam tại nơi đang nóng bỏng trên chính trường quốc tế. Trên báo Saigon ngày 9/7/1938, ông cho biết từ năm 1930 đến 1938, chính quyền Pháp đã không gởi quân canh giữ quần đảo mặc dù Pháp nhân danh Việt Nam đòi chủ quyền quần đảo.

“Từ đảo Hải Nam đến quần đảo Hoàng-Sa (Paracels)

Đảo Hoàng-Sa có quan-hệ mật-thiết đến sự phòng thủ Đông-Dương

I

“Tôi hoàn toàn hợp-ý với ngài mà công nhận sự quyền-lợi mà nước Phá[ được hưởng, nếu nước Pháp nhơn-danh nước Nam mà đòi chủ-quyền những đảo Paracels”

Cậu ấy là của quan cố Toàn-quyền Pasquier đã viết trong bức thơ gởi cho quan thuộc-địa tổng trưởng Paul Reynaud ngày 20 mars năm 1930 đặng phúc đáp thơ của quan tổng trưởng hỏi về những đảo Paracels.

Rồi thì…

1930-1938 – Tám năm sau, nước Pháp mới chịu canh giữ những đảo ấy, như tin các vô tuyến điện đã truyền ra khắp thế giới ngày 4 Juillet vừa rồi.

Sự quan-hệ của nó

Tuy trên trường ngoại giao, nước Pháp cần tuyên-bố rằng sự chiếm-cứ đảo Hoàng-sa – tức là đảo Paracels – (1) chỉ có mục-đích để trông coi những đèn biển dựng ở đó, nhừng ai cũng phải nhận rằng đảo Hoàng-sa có quan hệ mật-thiết đến sự mất, còn của xứ Đông-dương.

Cũng như đảo Hải-nam, nó là một nơi phòng-thủ quan-trọng của xứ nầy.

Cũng như đảo Hải-nam, nếu đảo Hoàng-sa bị Nhựt lấy, thì sự an ninh của Đông-dương, của Hương-cảng, của Phi-luật-tân sẽ khó mà giữ vững được.

Tuy là nhóm cù-lao nhỏ nhưng nó nhờ địa-thế của nó mà dự một phần trọng yếu về chiến-lược, nếu xảy ra cuộc chiến tranh ở Thái-bình-dương.

Cách tỉnh Quảng-ngãi (Trung-kỳ) 260 cây số và cách đảo Hải-nam 276 cây-số, đảo Hoàng-sa có thể thành một chỗ để coi chừng vịnh Bắc-kỳ và kiểm soát những tàu-chiến ở Hương-cảng, ở Saigon, ở Bangkok (Xiêm) ở Batavia, qua lại.

Riêng về địa thế, chúng ta có thể nói rằng nó quan-hệ đến sự mất còn của xứ Đông-dương như bang với người.

Tám năm trước

Hồi năm 1930, bộ thuộc-địa do ông Paul Reynaud chủ-trương đã để ý đến đảo ấy.

Nhưng ông Briand làm tổng trưởng bộ ngoại giao, ông già đã lập ra điều-ước Briand-Kellog không muốn nước Pháp can-thiệp vào đảo Hoàng-sa, e sẽ gây ra sự phản-đối của Nhựt hay của Tàu.

Ông Pierre Pasquier hồi đó làm Toàn-quyền Đông-dương, tuy công nhận sự quan-hệ của đảo Hoàng-sa như lời trong thơ của ông mà tôi trích dịch trên kia, song ông theo chánh sách tùy thời; ông cho rằng chưa nên đá-động đến nó vội.

Vì hồi đó, Đông-dương đang điều-đình ký điều-ước với Tàu về sự xuất-cảng gạo sang Tàu, nên quan Toàn-quyền Pasquier chưa muốn đem vấn-đề quần đảo Hoàng-sa ra trước tấm khảm xanh của trường giao-tế Trung-Việt.

Khi đó một nhà báo độc-lập, ông Cucherousset, chủ-nhiệm kiêm chủ-bút tạp chí Éveil Économique, hết sức công kích chánh-phủ Đông-dương về sự hững-hờ với đảo Hoàng-sa. Tiếc thay, người ta không cho ý-kiến ông là phải. người ta lại… khám nhà và khép ông vào tội… tàng trữ những tài liệu của chánh phủ (vì ông Cucherousset biết được nhiều điều bí mật hồi đó).

Thế rồi ngày tháng qua. Thời gian – nó là quan Tòa công-bình nhưng bao giờ cũng tuyên-án trễ quá – Thời-gian đã đem phần thắng lợi cho nhà viết báo Cucherousset, đã công-nhận ông ta nói có lý.

Vì ngày nay nước Pháp đã thấy rõ sự quan-hệ của đảo Hoàng-sa và đã cho binh-lính đến canh giữ.

Bộ hải quân Pháp đối với đảo Hoàng-sa

Nếu quan thuộc-địa tổng trưởng Paul Reynaud hồi năm 1930 còn hờ hững với đảo Hoàng-sa, thì trong nghị trường và ngoài dư-luận Pháp-quốc, còn nhiều người khác chú ý đến nó. Ông thượng nghị viên Albert Sarraut và ông thân-sĩ Nam-kỳ Ernest Outrey đã can-thiệp vào vấn-đề ấy ở hai Nghị-viện.

Hoàng-văn-Tiếp

(còn nữa)“

(1) Trong địa-dư hồi xưa của ta, đảo Paracels đã có tên là đảo Hoàng-sa nên tôi dùng tên ấy. (Chổ có gạch chữ thập [trong bản đồ] là Hoàng-sa

(Saigon 9/7/1938)

Sau khi Pháp gửi quân lính người Việt đến quần đảo Hoàng Sa vào đầu tháng 7 1938, thì Trung Hoa và Nhật có phản đội Cố Duy Quân, đại sứ Trung Hoa dân quốc, phản đối với tổng trưởng Bonnet, nhưng Pháp đáp rằng Hoàng Sa là của nước Việt Nam. Còn Nhật thì bộ ngoại giao Nhật gởi chính phủ Pháp phản đối Pháp gởi lính Việt Nam đến quần đảo Hoàng Sa vì Nhật cho rằng lúc này Nhật vừa khởi chiến với Trung Hoa và đã ký điều ước với Pháp là hai bên không chiếm cứ quần đảo này vì lai lịch ai sở hữu còn mù moờ đã làm Pháp và Nhật cãi cọ trong nhiều năm. Nay Pháp gởi quân “An Nam” đến chiếm quần đảo Hoàng Sa là đi trái với điều ước này. Chỉ trong thời kỳ thế chiến xảy ra Nhật chiếm Hoàng Sa và đóng quân ở Đông Dương năm 1941. 

Ông Hoàng Văn Tiếp trên số báo Saigon ngày 12/7/1938 viết về chỉ dụ của vua Bảo Đại sáp nhập quần đảo Hoàng Sa vào tỉnh Thừa Thiên

“Vua Bảo-Đại với đảo Hoàng-Sa

Một đạo chỉ dụ sát nhập quần đảo ấy vào tỉnh Thừa-Thiên – Hoàng sa hay Tây sa ?

Trong hai bài trước, tôi đã có thâu tầm tài liệu trong các sách, báo và trong tang-thơ của nước ta hồi trước, mà viết về quần đảo Paracels. Còn hai bài nửa mới hết.

Có một điều cần phải nói rõ ra đây là: chữ “Hoàng-sa” mà tôi đã dùng để dịch chữ “Paracels” mà Tàu dịch là “Tây-sa”. Tôi đã cắt nghĩa trong số báo trước. Song báo “Điển-Tín” lại đánh một dấu hỏi, tỏ ý ngờ rằng tôi đã lầm chữ “Tây” ra chữ “Hoàng” trong bản đồ trích ở cuốn “Hoàng-việt địa dư”.

Tiếc rằng trước khi nghĩ tôi “lầm” báo Đ.T không giỡ sử liệu ra mà tìm thì có lẽ báo ấy đã hiểu nguyên-nhơn chữ “Hoàng-sa” ở đâu mà ra.

Độc giả báo “Saigon” hãy đọc tiếp 2 bài tôi viết thì sẽ rõ nên dùng “Hoàng-sa” hay “Tây-sa”.

Dưới đây xin trích một tin quan trọng của tờ báo “Đông-Pháp” ở Hanoi về quần đảo Paracels:

“Trước kia, vào triều vua Gia Long đã có Dụ sát nhập quần đảo paracels vào tỉnh Quảng-nam.

Vừa rồi đức Bảo Đại lại hạ một đạo Dụ cho quần đảo Paracels sát nhập tỉnh Thừa-thiên chớ không sát nhập tỉnh Quảng-nam nữa. Có lẽ đạo Dụ nầy nay mai sẽ đăng vào Công báo Đông Dương”

Cù lao Roberts tại quần đảo Hoàng-sa mà người Nhựt đã khai khẩn rồi nay lại bỏ”

(Saigon 12/7/1938)

Đây là bài thứ hai và thứ ba của ông Hoàng Văn Tiếp, trên báo Saigon ngày 11/7/1938 và ngày 12/7/1938, phân tích tình hình tranh chấp quốc tế quần đảo Hoàng Sa và đưa ra các luận cứ từ tư liệu lịch sử.

Những thông tin trong các bài cho thấy ông Tiếp đã theo dõi tình hình quốc tế liên quan đến quần đảo Hoàng Sa kỹ lưỡng và những tư liệu ông trích dẫn chứng tỏ ông đã nghiên cứu căn kẻ các thư tịch xưa và nay. Như ông đã chú thích, một phần tư liệu ông đã lấy từ các bài báo của ông Cucherousset (chủ nhiệm tờ báo l’Éveil économique de l’Indochine) và ông Paul-Augustin Lapicque (thuyền trưởng và sau là nhà doanh nghiệp). Ông Lapicque đã viết một bài rất chi tiết “À propos des iles Paracels” đăng trên Revue indochinoise illustrée, số 38 tháng 8 năm 1929, đề nghị chính phủ Đông Dương vì vị trí chiến lược và kinh tế phải giữ quần đảo Hoàng Sa.

“Từ đảo Hải-Nam đến quần đảo Hoàng-Sa (Paracels)

Đảo Hoàng-Sa của ai ?

Nhựt và Tàu muốn nhận quyền sở-hữu về mình, nhưng lịch sử trả lời cho họ rằng đảo Hoàng-sa của Đông-dương.

II

Bữa qua chúng tôi đã đăng nguyên bản “Đại Nam nhứt thống toàn đồ” vẽ từ hồi Minh-Mạng năm thứ 14 trong cuốn “Hoàng-Việt Địa-dư” để cho độc giả thấy rõ quần đảo Hoàng-sa đã có trong đị dư của nước Nam từ hồi Nguyễn. (Tàu dịch Paracels là Tây-sa nhưng chúng tôi ưa tiếng “Hoàng-sa” hơn vì nó là một tên đã có trong lịch sử và địa-dư của nước ta. Trên đây là bản đồ của quần đảo Hoàng-sa và sự quan hệ của nó với Đông-dương và các đảo khác.

Ông Bergson, phó chủ tịch ủy-ban hải-quân, viết một bài kịch liệt trong tạp chí “Capital” ra ngày 17-9-1931. Sau ông lại viết một bài nữa cũng về vấn-đề đảo Hoàng-sa trong báo “Petit Vars” (1).

Tôi xin trích một đoạn sau đây:

“Đảo Hoàng-sa vẫn là những đảo vô thừa nhận năm 1816. Đến năm ấy, Hoàng-đế Gia-long chiếm cứ lấy và đem ngọn cờ Nam-kỳ [đây đúng ra nên dịch Cochinchine ra là đàng trong] ra cắm ở đảo ấy. Sự chiếm cứ ấy có những tài liệu còn giữ trong tàng-thư của chánh phủ Nam-triều, chứng thực

“Hiện giờ (2) nước Nam không có sự liên lạc với quần đảo Hoàng-sa. Năm 1909 khi nước Pháp đòi quyền lợi ở Trung-hoa, đáng lẽ ra nên đòi cả chủ quyền của nước bảo hộ của mình về những đảo nói trên đây.

“Trong những trường hợp hiện giờ, người ta có thể không biết đến sự quan trọng về chiến lược của đảo Hoàng-sa.  Nếu trong cuộc chiến tranh mà một cường quốc nào chiếm lấy, thì thật là một đều nguy hại lớn cho quyền lãnh thổ của Đông-dương“

(Hoàng Văn Tiếp chú thích: (1) Những tài liệu mà tôi dùng trong những đoạn dưới do là ông Cucherousset và quan ba Lapicque đã sưu tầm trong các sách, báo của hai ông xuất bản năm 1930-1932 (2) Năm 1931).

“Những đảo Hoàng-sa nối tiếp với đải Hải-nam, đối với một nước cừu-địch bất ngờ, sẽ là một nơi căn cứ hải-quân rất mạnh…

“Nếu có một đoàn tàu ngầm đóng ở đảo nầy, nó có thể phá tan cửa biển Tourane [Đà Nẳng] ở Trung-kỳ và ngăn-cản hết đường thủy.

“Sự liên-lạc Nam Kỳ với Bắc Kỳ lúc đó chỉ còn trông ở đường xe lửa là đường có thể bị tàn phá vì nó ở gần ngay bờ biển, làm cho nó có thể bị các tàu chiến của bên địch ở xa chỉa sung vào mà bắn.

“Vã lại, sự giao dịch của Đông-dương với các nước trên Ấn-độ-dương và Thái-bình-dương sẽ bị ngưng lại, bởi hải-quân của bên địch đóng ở đảo Hoàng-sa.”

Đó là một đoạn trong bài báo của ông phó chủ tịch ủy-ban hải-quân Pháp.

Vậy quần đảo Hoàng-sa là nơi trọng yếu lắm. Sau khi Pháp cho binh lính lên canh giữ. Như phản-đối. Nhựt nhận là của mình. Tàu cũng phản đối, nhận là của Tàu.

Vậy những đảo Hoàng-sa của ai ?

Của Nhựt ? Của Pháp ? Hay của Tàu ?

Với những tài-liệu của lịch-sử, tôi sẽ trả lời câu ấy trong những đoạn sau. Trong bài trước tôi đã đăng bản đồ của xứ Đông-dương vẽ từ năm Minh-Mạng thứ 14, trích trong Hoàng-Việt địa-dư, để cho độc giả thấy rằng trong bản đồ hồi đó đã có ghi đảo Hoàng-sa cũng như thuộc quyền sở-hữu của Đông-dương rồi.

Lúc nước Pháp cho quân lính lên canh giữ quần đảo Hoàng-sa (Parcels) thì hãng Đồng-minh thông tín của Nhựt bữa 4 Juillet đăng tin rằng M. Sueji Hirata, một nhà kỹ nghệ ở nước Nhựt xin chánh-phủ Đông-kinh phản đối, lấy cớ rằng ông ta đã tìm ra những đảo ấy (Xem tin vô-tuyến điện của “Saigon” số trước).

Đại sứ Tàu là Cố-duy-Quân cũng phản kháng bộ ngoại giao Pháp ở Paris. Và theo báo “Le Journal” thì không chừng vụ “Hoàng-sa” phải đem ra tòa án quốc-tế La Haye phân xử.

Muốn tìm xem quyền sở hữu quần đảo ấy thuộc về ai, chúng ta hãy đi tìm ánh sáng của lịch sử.“

Ở đây ông Hoàng Văn Tiếp có đề cập đến một cách giải quyết về chủ quyền quần đảo Hoàng Sa là ra tòa án quốc tế ở Le Haye (The Hague, thủ đô Hòa Lan). Ông Tiếp sau đó bàn về nguồn gốc tên Paracels do người Tây phương đặt tên cho quần đảo Hoàng Sa.

“Nguồn gốc chữ “Paracels”

Giở cuốn từ điển “Larousse pour tous” chúng tôi thấy rằng chữ “Paracels” là danh từ chung (nom commun). Nghĩa nó là: “Một dãy cù lao nhỏ, những chỏm đá cách xa nhau bởi những đường mà tàu chiến qua lại được.” (Riêng nghĩa chữ “Paracels” cũng đủ chi ta thấy sự quan trọng của nó về quân-sự rồi).

Thoạt kỳ thủy nó là một danh từ chung nhưng vì thông-dụng rồi, nên ngày nay nó thành một danh từ riêng (nom proper).

Nhà thông thái Krempf, giám đốc viện Hải-học ở Nha Trang, đã tìm ra rằng chữ “Paracels” có liên lạc với tên một nhà bác học Thụy-sĩ: Von Hehenhelm Paracelse, sống vào hồi thế-kỷ 16 (1493-1541). Ông Krempf nói rằng có lẽ một nhà thủy thủ Âu-châu hồi thế kỷ 16 đã đi qua đảo ấy và cho nó cái tên “Paracel” để kỷ niệm nhà bác-học Paradelse mà anh ta mến phục.

Ngày nay trong bản đồ Đông-dương của nhà truyền-giáo Van Langren, vẽ năm 1595 (nửa thế kỷ sau khi nhà bác học Paracelse qua đời), người ta cũng thấy những đảo ở gần bờ biển Trung-kỳ (tức đảo Hoàng-sa) với cái tên Iles de Pracel. Và bờ biển ở đó kêu là: Costa de Pracel.

Trong bản địa-đồ của Mercator vẽ năm 1613, tác giả cũng cho những quần đảo ấy cái tên “Pracel” và bờ biển gần đó cái tên “Costa de Pracel”

Trong cuốn “Le Siam ancient” của Fournereau, người ta lại thấy một bản đồ Đông-dương của một người Bồ-đào-nha vô danh vẽ từ năm 1580 và cũng lấy tên “Côte de Pracel” mà kêu miền duyên-hải gần đảo Hoàng-sa.

Trong bản đồ của Danville vẽ năm 1755 cũng lại thấy tên “Pracel” nữa.

Vậy có thể nói rằng đảo Paracels trước kia tên là Pracel.“

Bài thứ ba của Hoàng Văn Tiếp trên tờ Saigon ngày 12/7/1938

“Từ đảo Hải Nam đến đảo Hoàng Sa

Đảo Hoàng-Sa của ai ?

Nhựt và Tàu muốn nhận quyền sở hữu về mình, nhưng lịch sử trả lời cho họ rằng đảo Hoàng-sa (Paracels) là của Đông dương

III

Paracels trong lịch sử

Trong bộ Hoàng-việt địa-dư về đời Minh-mạng năm thứ 14, có bản đồ về Đông-dương với dãy quần đảo “Hoàng-sa” ở chỗ những đảo “Paracels” bây giờ. Vậy hồi đó, triều đình nước Nam khi vẽ bản đồ ấy đã cả quyết rằng đảo “Paracels” thuộc về quyền sở hữu của xứ Đông-dương rồi.

Và nhà viết địa-dư hồi ấy lấy cái tên tốt đẹp Hoàng-sa (cát vàng) mà gọi dãy quần-đảo ấy.

Năm 1927, viên lãnh-sự Nhựt ở Hanoi cũng không để ý gì tới đảo Hoàng-sa và coi nó như là thuộc quyền của nước Nam. Nguyên năm ấy, ổng viết thơ hỏi chánh phủ Đông-dương và muốn định liệu minh bạch về quyền-hạn và luật-lệ thi-hành trên những đảo nhỏ ở biển Trung-hoa: riêng có đảo Hoàng-sa, thì lãnh-sự Nhựt không đá động hỏi tới.

Vậy mà ngày nay một nhà kỹ-nghệ Nhựt đứng ra nói rằng mình đã tìm ra đảo paracels thì thật là vô lý.

Một mớ sử liệu

 Trong cuốn “Géographie de la Cochinchine” của ông Chaigneau, có đoạn sau đây:

“Xứ Nam-kỳ gồm có… (tên những tỉnh) và quần-đảo paracels là những cù-lao nhỏ, những chỏm đá, những hốc đá, không có người ở. Mãi đến năm 1816, Hoàng-đế mới chiếm cứ quần đảo ấy”

Vì lâu năm rồi nên bổn-thảo cuốn “Địa-dư Nam kỳ” của Chaigneau khó mà kiếm được. Song tạp-chí “Bulletin des Amis du Vieux Huế” tháng Avril-Juin năm 1923 đã đem cuốn sách của Chaigneau ra mà bình-phẩm và trích đoạn trên kia.

Cuốn thứ 5 của bộ “Đại-Nam Nhứt Thống-Chí” ấn-hành hồi triều Tự-Đức cũng nói về đảo Hoàng-sa như sau đây:

“Những cù-lao Hoàng-sa gồm có tới 130 chỏm đá, cách xa nhau phải đi ghe chừng một ngày mới tới. Ở giữa những đảo ấy, có một dãi cát vàng dài có tới vạn lý, nên người ta thường gọi là “Vạn-lý trường sa”…

“Hồi nhà Nguyễn mới lên cầm quyền, có một nhóm 70 người ở làng Vĩnh-an lập thành hội “Hoàng-Sa”. Mỗi năm vào tháng ba, họ đi ghe tới quần-đảo Hoàng-sa đánh cá và tháng tám đem về.

“Đến đời Minh-mạng, triều đình thường cho tàu thủy ra những cù-lao nầy đặng thám-hiểm đường biển…

“Đến năm thứ 16 triều Minh-Mạng, vua cho tàu chở gạch và đá ra đó để dựng một ngôi chùa: ở phía bên trái chùa nầy có làm một cái bia đá kỷ niệm”

Thêm vào sử liệu của bộ “Đại-Nam nhứt thống chí” còn tang trữ tại trường Bác-cổ Viễn-đông ở Hanoi, bữa trước chúng tôi đã đăng bản đồ “Đại-Nam nhứt thống toàn đồ” từ năm 14 đời Minh-Mạng, trích trong bộ “Hoàng-Việt địa dư”. Bản đồ ấy gồm cả đảo Hoàng-sa trong phạm vi của nước “Đại-Nam”.

Vậy quần-đảo Hoàng-sa của ai ?

Nhựt đã không có quyền gì ở đó, mà Tàu lại đã “từ” quần đảo “Hoàng-sa” không muốn nhận là nó của Tàu nữa. Đó là điều mà tôi sẽ nói trong bài sau”

(Saigon 12/7/1938)

Bài thứ tư của ông Hoàng Văn Tiếp đã đề cập ở phần trên nhân nói về tờ “l’Éveil Économique de l’Indochine” công bố tư liệu về chuyến khảo sát của tàu Lanessan. 

Cùng lúc với ông Hoàng Văn Tiếp, ký giả Trương Lập Tạo và Thúc Dật đã đăng trên Tràng An báo (xuất bản ở Huế do ông Bùi Huy Tín làm chủ nhiệm, ông Lê Thanh Cảnh chủ bút) về các diễn biến ở quần đảo Hoàng Sa và kêu gọi chính quyền Đông Dương phải để ý và hành động để minh xác chủ quyền của Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa. Những gì ông viết trên báo chứng tỏ ông là người nghiên cứu và hiểu rộng vấn đề chủ quyền Hoàng Sa sẽ là điểm nóng trong tương lai và chính phủ Đông Dương lúc bấy giờ phải có hành động thực tiển để chủ quyền của Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa được thể hiện. 

Loạt bài của ông Trương Lập Tạo, “Một vấn đề quốc tế nghiêm trọng hiện thời. Lịch sử cận đại của quần đảo Paracels”, trên Tràng An báo trong các số ngày 22/7/1938, 26/7/1938, 29/7/1938, có thể nói là những bài đầu tiên, cùng với các bài của ông Hoàng Văn Tiếp trên tờ Saigon, và bài của ông Thúc Dật trên Tràng An báo, phổ biến trong dư luận ở ba miền về chủ quyền của Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa.  

Trương Lập Tạo là nhà báo ở Sài-Gòn trong giai đoạn từ năm 1936 đến 1945. Theo tờ Écho Annamite (2/8/1939) đưa tin thì ông Trương Lập Tạo là ký giả của tờ Dân Mới (Le people nouveau) hay Mai (Demain) và bị chính quyền bắt nhốt trong chiến dịch bắt rất nhiều nhà hoạt động chính trị khi thế chiến xảy ra. Hồ Hữu Tường trong quyển “41 năm làm báo, Nxb Trí Đăng 1972″ có nhắc đến việc tiếp xúc với Trương Lập Tạo nhà báo ở Sài-Gòn để đăng tin về Đông Dương Đại Hội năm 1936 (ông Hồ Hữu Tường là tổng thư ký cho Đông Dương Đại Hội). Mục tin ngắn (En deux mots) trên tờ Écho Annamite (2/8/1939) viết như sau

“Bằng hai từ

Được hộ tống bởi ông cò Bazin và nhiều nhân viên An Nam của các đoàn tòa án, ông Chevalier, quan tòa điều tra, đã đến khám xét văn phòng của các tờ báo Dân Mới – “Le Peuple Nouveau” – và tờ “Mai – “Demain” – cũng như tư gia của ông Phan-văn-Thiết – đường Aviateur Garros [Thủ Khoa Huân] – và nhà ông Trương Lập Tạo đường hẻm ở đường Frère Louis [Nguyễn Trãi].

Cuộc khám xét này đã đưa đến sự giam cầm phòng bị của hai đồng nghiệp nêu trên của chúng ta và sự trục xuất ngay lập tức ông Đào Trinh Nhất; người gốc Bắc kỳ, giám đốc chủ nhiệm tuần báo “Mai” nói trên.

Chủ bút tờ Dân Mới, cũng bị tìm hỏi bởi ông quan tòa điều tra, nhưng ông ấy vắng mặt ở Sài-Gòn, nên đã được mời ra đứng trước tòa công lý, vì các hành động của các ký giả báo của ông.

Người ta vẫn không biết lý do về các biện pháp này.“

Như vậy ông Trương Lập Tạo là một nhà báo tiến bộ trong phong trào Đông Dương Đại Hội do Nguyễn An Ninh và Tạ Thu Thâu tổ chức. Ông cũng là người đã từng đi bắc cực, người Việt Nam đầu tiên cùng đi với các người Pháp. Ông đã viết về chuyến đi này cũng trên trên Tràng An báo.

Ở đây, chúng ta đọc lại những gì ông viết về quần đảo Hoàng Sa vào năm 1938, bắt đầu từ số ra ngày 22/7/1938 trên Tràng An báo. Như đã nói trên, bắt đầu từ đầu tháng 7 năm 1938, sau khi Pháp gởi quân đến trú đóng để bảo vệ Hoàng Sa trong lúc tình hình thế giới có nhiều biến động và chiến tranh Trung-Nhật đang xảy ra ác liệt. 

Trong bài tựa đề “Một vấn đề quốc tế nghiêm trọng hiện thời – Lịch sử cận đại của quần đảo Paracels”, ông Tạo cho biết máy bay Nhật liệng bom xuống đảo Hải Nam.với sự kiện Pháp đem quân chiếm cứ Hoàng Sa “gây nên cuộc tranh giành lợi quyền giữa ba nước Pháp, Tàu và Nhựt, mà không khéo rồi đây cả ba phải dắt nhau đến tòa án quốc tế La Haye phân xử.”. 

Vì thế mà nhân dịp này, ông dựa vào phương diện luật pháp để đưa ra các tư liệu, bằng chứng xem xét coi quần đảo Hoàng sa thuộc quyền sở hữu của nước nào “vậy là chúng tôi đá động đến cái then chốt của một vụ kiện thưa quốc tế có lẽ kéo dài đến cơn binh cách ở Thái-bình-Dương sau nầy“

Cũng như ông Hoàng Văn Tiếp, ông Trương Lập Tạo cũng đã chỉ ra điều quan trọng là có thể dùng pháp luật ra tòa án quốc tế để giải quyết thỏa đáng.

Như vậy cách đây 80 năm, một số người Việt chuyên tâm về quần đảo Hoàng Sa đã tiên tri và chỉ ra con đường phải làm mà như ta đã biết, gần 80 năm sau, Phi Luật Tân đã kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế về sự phi pháp theo luật biển của “đường lưỡi bò” do Trung Quốc vẽ ở biển Đông bao gồm Hoàng Sa và Trường Sa. Sự thành công của vụ kiện năm 2016 của Philippines cho thấy con đường khả thi và tốt nhất để quyết định sự tranh chấp Hoàng Sa và Trường Sa là pháp lý dựa theo luật pháp quốc tế.

Ghi chú

Bài viết này được biên tập từ sách “Sài Gòn và Nam kỳ trong thời kỳ Canh tân 1875 – 1925”, NXB Văn Hóa – Văn Nghệ, 2019 của tác giả.

Tham khảo

 (1) Écho Annamite, 2/8/1939  

(2) Saigon, 9/7/1938, 11/7/1938, 12/7/1938

(3) L’Éveil économique de l’Indochine, 21/2/1932,  23/4/1933

(4)  L’Institut océanographique de l’Indochine / Exposition coloniale internationale, Paris, 1931, Indochine française, Section des sciences, Impr. d’Extrême-Orient (Hanoï), 1931.

(5) Olivier Saix, Ile Paracels, La Géographie: bulletin de la Société de géographie, Société de géographie, Paris, pp. 232-243, 11/1933. 

(6) Tràng An báo, 22/7/1938, 26/7/1938, 29/7/1938